Opnieuw een begrafenis ...

Opnieuw een begrafenis…

Deze keer niet HIV als doodsoorzaak . Het is vreemd om te zeggen maar het lijkt haast een verademing om een andere diagnose te horen. Het verdriet is er zeker niet minder om....

Een hele tijd geleden heb ik het gezin en dus deze man mogen ontmoeten. Een zeer vriendelijke man, die al jaren vecht tegen zijn nierziekte. Ondanks de ellende die zijn ziekte hem veroorzaakt kwam hij erg gedreven over. “Ik moet door voor mijn kinderen want ik houd van hen.” vertelde hij me meer dan eens.

Hij ontving een soort uitkering van de overheid, omdat hij vanwege zijn ziekte niet zou kunnen werken. Helaas ging dit geld volledig op aan taxi ritten naar het ziekenhuis waar hij drie maal per week moest zijn voor de nierdialysen.

Zijn drie kinderen gaan naar een lokale school. Dat zat hem erg dwars. Dolgraag zou hij hebben gezien dat hij de jongens naar een goede school had kunnen sturen waar ze op zijn minst redelijk engels zouden leren.

Het kwam onverwacht, het bericht van zijn overlijden. Na een periode ziekenhuis, agv een stroke, was hij weer thuis en de laatste berichten die we hadden, gaven aan dat hij herstellende was. Ik heb hem niet meer kunnen bezoeken.

Enkele dagen na het overlijden ben ik familie gaan bezoeken. Een aantal mannen zaten buiten bij het vuur. De jongen die door de familie in huis is genomen, komt op ons aflopen en verwelkomt ons. De ruimte die normaal gebruikt wordt als keuken en living is volledig leeggehaald. Culturele gewoonte, wanneer iemand overlijdt wordt alles ontruimd en gepoetst.

In deze ruimte zitten enkele vrouwen op matrasjes op de grond, samen met de vrouw wiens man is overleden. Zij is omwikkeld met dekens en heeft haar gezicht, naar de regels, bedekt met een sluier. Naast haar, in de hoek, staat een brandende kaars en liggen kleren van haar man. Een week krijgt ze de mogelijkheid, voor de begrafenis, om te huilen en te rouwen. Hierna moet ze nog twee weken binnen blijven en dan moet het zijn afgesloten en gaat het leven verder....

Ik ga het rijtje vrouwen af en geef hen om de beurt een hand, enkele dames ken ik van de weaving course. Wanneer ik haar hand in mijn handen neem begint ze hard te huilen. Mijn hart slaat over en een brok in mijn keel hindert me iets te zeggen. Daar zit ik dan op mijn hurken bij de vrouw die net haar lieve man is verloren en het nu wellicht nog zwaarder zal krijgen dan voorheen. Welke zorgen moeten, naast het grote verdriet, in haar hoofd allemaal niet rondspoken?

Een week na het overlijden is de begrafenis. In de verte is het bekende gekleurde tentje al zichtbaar. Een tent aan huis betekend in nederland een feestje ... hier een begrafenis. We nemen plaats op de rijen plastic stoelen in de tent. De dames zitten nog steeds op hun plek in het huisje ... nu bij de kist. Vrouwen in het wit gekleed inclusief witte hoed, muts of sjaal zijn in groot aantal aanwezig. Het uniform van de kerk.

De uitvaart dienst is nog niet gestart maar de klaagliederen zijn al in volle gang. De een na de ander zet een lied in en de menigte haakt in alsof het van te voren zo is afgesproken. Ineens schiet een doek hardhandig aan ons voorbij ... enkele koorleden worden wakker geschud door hun collega’s. Ik vraag me af hoeveel ceremonies ze al gezongen hebben in de afgelopen weken? Op de begraafplaats juist voorbij ons huis, is het ieder weekend een komen en gaan, dus ik kan me voorstellen dat de slaap zijn intrede doet wanneer de ceremonies als het ware een lopende band werk is geworden.

Het koor wurmt zich naar voren en start de officiele ceremonie. Buiten de tent hebben inmiddels vele mensen aangesloten. Op enkele blanken na, wij, zingt iedereen uit volle borst. Het is ongelooflijk hoe die stemmen door de tent en door je lijf heen trillen. Al dansend en zingend wordt plots een rij gevormd en gaat men achter elkaar het huisje in om een laatste groet te brengen aan de overledene. Ook wij worden uitgenodigd en sluiten aan in de rij, weliswaar in stilte en verre van ritmisch of swingend.

Als iedereen terug zijn plaats heeft gevonden wordt de kist de tent binnengebracht. De vrouwen die de hele week hebben gewaakt, verlaten ook het huis en nemen opnieuw plaats op de grond voor de kist. Een mooie kist deze keer en ipv plastic stoelen worden er 2 speciale metalen steunen onder de kist geplaatst.

Een voor een komen, tussen de liederen door, mensen naar voren die een afscheidsrede voordragen. Een familielid, een gebuur, iemand uit de community, een collega, een vriend.
Een vriend die deze man kende uit het ziekenhuis, een lotgenoot. Voor het eerst maak ik mee dat er een vertaler is die speciaal voor de niet zulu- sprekenden, wij dus, de verhalen vertaald naar het engels. (De vertaler verontschuldigt zich op het einde zelfs voor de gemaakte foutjes!)

Zeer indrukwekkend hoe de man verteld over de strijd die hij gestreden heeft samen met zijn vriend en met meerdere, 4 andere lotgenoten.
Ondanks zijn ziekte bleef hij doorwerken voor zijn kinderen ... iets wat later door zijn baas en zoon nogmaals werd herhaald.

De oudste zoon, 17 jaar, komt naar voren. Al snikkend en huilend verteld hij wat zijn vader hem geleerd heeft over het leven en in detail praat hij over het traumatische moment waarop zijn vader in zijn armen overlijd. Hartverscheurend...

In ieder verhaal komt de liefde en zorg voor zijn kinderen naar boven. Het raakt me, steeds hoor ik het hem namelijk zelf weer zeggen; “Ik moet door, ik houd van mijn kinderen”.

Drie uur later en vele vele songs gezongen, eindigd de ceremonie aan huis en is het tijd voor de gang naar de begraafplaats. We laadden de auto vol met mensen, zoals alle aanwezige auto’s worden volgepropt. Achterop twee bakkies, staan de mensen, in hun nette pakken, als vee tegen elkaar gepropt.

Aangekomen op de begraafplaats zit een groep mannen al te wachten bij het graf. Zij hebben waarschijnlijk de hele nacht doorgegraven om het graf klaar te hebben voor de middag. Enkele van hen zijn dronken en storend luidruchtig. Terwijl de andere aanwezige mannen zorg dragen voor het ter aarde brengen van de kist, staan de vrouwen op een afstandje toe te zingen. Deze keer geen gezang gelukkig van andere ceremonies, het is uitzonderlijk maar we zijn de enige op de begraafplaats deze keer. Ik kijk om me heen en zie wel drie graven klaar voor, naar alle waarschijnlijk, ook deze dag.

Het is een luxe begrafenis, er is materiaal aanwezig om de kist te laten zakken en er staat een kleine open “party” tent voor de brandende zon, met een paar plastic stoelen voor de vrouw en haar naasten. Het houten kruis met het nepmetalen bordje, zoals vele graven ernaast, zorgt ervoor dat na de ceremonie niemand meer zal zien hoe duur de begrafenis geweest is.

Het is een happening van alle aanwezigen, iedereen danst mee en de mannen wisselen om beurt af in het scheppen van het zand om het graf te dichten, enkele zelfs op het ritme van de zang. Ik wieg en voel mee maar verder sta ik erbij en kijk ernaar.

Voor me is de jongste telg van de familie op de grond gaan zitten. Hij kijkt me aan, herkent me, lacht en zwaait. Zijn hand zit nog onder het zand, hij heeft juist een handje zand in het graf gegooid.
Weer een kind dat zonder vader zal opgroeien! Hij is 4 a 5 jaar oud, ik hoop van harte dat hij iets heeft meegekregen van de liefdevolle vaderlijke opvoeding. Iets wat de meeste kinderen hier volledig moeten missen. Hij is een van de weinige die in ieder geval, weliswaar voor een veel te korte periode, een vader heeft gekend!

Na de laatste ceremonie brengen we enkele mensen terug naar Molwenie. Ik ben blij dat we niet mee terug gaan naar het huis om te eten. Er zijn heel veel mensen aanwezig en dat wil zeggen dat vele monden gevoed moeten worden. Het hoort bij de cultuur om iedereen van voedsel te voorzien, een volledige maaltijd voor allen. Je kan het niet maken om het niet of met minder te doen, een schande voor de familie. Ziekte en overlijden zijn een grote finaciele zorg die al menigeen in grote problemen gebracht heeft.

Ziekte en overlijden zijn, naast verdriet van het verliezen van een dierbare, een hele grote zorg voor de mensen hier... Dit alles kost klauwen met geld ... wat er gewoonweg niet is!